blog

Twee foto’s van vrouwen tijdens een alledaagse bezigheid. De linkerfoto is een jaar na de geboorte van George Eastman gemaakt, in 1855, de rechterfoto dateert van 1909.
Het “George Eastman House” in Rochester in de staat New York beheert talloze van dit soort magnifieke foto’s. Vaak stammen ze uit fotocollecties die via de nalatenschap van verzamelaars of originele eigenaars aan het museum gedoneerd werden. George Eastman (1854-1932) stond aan de wieg van de moderne fotografie, als uitvinder van de rolfilm en de kleine Kodak “brownie” handcamera. Tot dan toe was fotografie een vak beheerst door enkelingen; nu werd het een alledaagse bezigheid voor miljoenen.
Om een idee te geven hoe het verleden ons op de hielen zit: de linkerfoto is slechts 34 jaar na de dood van Napoleon Bonaparte op St. Helena gemaakt. Zo dicht liggen moderne en klassieke tijden bij elkaar.

Voor het bestaan van computers, tekentabletten en Photoshop had je nog knappe illustratoren die met verf en penselen, en een enkele airbrushspuit, de fantasie prikkelden van lezers die meer wilden weten over historie, natuur en techniek. Jarenlang bundelden de weekbladen “Time” en “Life” hun krachten in fraai vormgegeven boekuitgaven om de gemiddelde burger bij te praten over de aktuele kennis van deze onderwerpen. De laatste jaren is deze taak vooral verlegd naar de succesvolle wetenschapskanalen op televisie. Toch maken ook nu nog illustratoren van “National Geographic” magazine zorgvuldige illustratieve infographics waarvan een belangrijk gedeelte handwerk is.

Terugkomend op de beroemde Classics stripboekjes uit de jaren vijftig en zestig laat ik hier enkele voorbeelden zien van “de Robinsons”. Een s.f. stripreeks over een typisch Amerikaans gezinnetje dat met hun ruimtestation op drift raakt in het heelal. Ondanks de immense leegte tussen ons zonnestelsel en andere ‘galaxies’, hebben ze de ene aanvaring na de andere met ‘allochtonen’ (in die tijd bedoelde men met die benaming nog gewoon buitenaardse wezens). Dankzij de doeltreffende tekenstijl van strip routinier Dan Spiegle en de fantasierijke verhalen, werden deze boekjes verslonden. Sindsdien twijfel ik natuurlijk geen moment meer aan het bestaan van verre sterrenstelsels met bewoonde planeten.

De man op deze foto behoorde in zijn jonge jaren tot de weinige mensen die de spot durfden te drijven met de nazi’s en het overleefden. Hij heette George Grosz. Zijn brutale teken- en schilderwerken waren tussen 6 mei en 30 juli 1995 te bewonderen in Düsseldorf tijdens een grote overzichtstentoonstelling van Grosz’ werk, de grootste over één kunstenaar die ik ooit heb gezien. De originelen van zijn tekeningen en aquarellen zijn magistraal en komen in drukwerk nauwelijks tot hun recht. De aquarel uit 1921 rechtsonder, getiteld: “Der Mensch ist gut”, komt uit de verzamelmap “Ecce Homo”, een sleutelwerk uit zijn enorme productie, vol sarcastische schetsen van het geruîneerde Duitsland tussen de twee wereldoorlogen.
Pas enkele jaren geleden ontdekte ik in Gent op een andere grote overzichtstentoonstelling, gewijd aan Stanley Kubrick, dat hij als beginnende fotograaf (en latere filmlegende) deze foto voor LIFE magazine maakte: George Grosz, aan het eind van zijn leven als banneling levend in New York.

Denk niet dat de 3D film “Avatar” iets wezenlijks nieuws brengt. Al in de jaren ’50 maakt de Nederlandse poppenfilmstudio “Dollywood” van Joop Geesink 3D boekjes voor Planta margarine. Bij ieder pakje boter kreeg je plakplaatjes (wonderplaatjes genoemd) en om de zoveel tijd het boekje om ze in te plakken. Pukkie reisde in de eerste vier boekjes naar de ruimte en in de volgende vier delen belandde hij op de oceaanbodem. De acht verhalen werden geschreven door Johan Veeninga.

Er was nog niet veel vermaak in de periode tussen begin vijftiger en eind zestiger jaren. Voor heel wat kinderen, voornamelijk jongens, maakte dit niets uit. Ze leefden namelijk in de gouden decennia van het beeldverhaal, met Hergé’s Kuifje albums aan de top. Geïnspireerd door Edgar P. Jacobs, Bob de Moor, Jaques Martin en andere medewerkers van Hergé ontstond daarna een hele nieuwe generatie stripmakers: Jean Graton, Eddy Paape, Edouard Aidans, Hermann Huppen, Greg, Tibet (kortgeleden overleden), Albert Weinberg en nog vele anderen. Ze kregen hun podium in het weekblad “Tintin/Kuifje” en het Nederlandse “Pep”. Inmiddels zijn ze overleden of hoogbejaard, de helden van toen…

Albert Kahn was een bankier en filantroop uit Parijs die met zijn fortuin, verdiend met aandelen, een instituut oprichtte dat de wereld zou bewaren in duizenden foto’s en films. Onder supervisie van geograaf Jean Brunhes reisden elf cameramensen achtenveertig landen af en namen 72000 kleurenfoto’s, 4000 stereoscopische foto’s en duizenden meters film naar Parijs mee terug. Na de grote beurscrach in 1929 verloor Kahn al zijn geld en tijdens de Tweede Wereldoorlog stierf hij eenzaam en berooid in zijn villa, maar zijn enorme collectie bleef wonderwel gespaard en vormt nu het hart van een boeiend museum in een buitenwijk van Parijs. Onderstaande kleuren(!)foto’s uit de Eerste Wereldoorlog (1914-18) zeggen meer dan duizend woorden.

Francesco Guardi behoorde als schilder tot de ware meesters in het Venetië van de 18e eeuw. De lagunestad verloor langzaam maar zeker zijn macht en transformeerde in de eeuwen daarna tot een schim van weleer. Toch leverde dat in een laatste oprisping fantastische schilders op zoals, naast Guardi, o.a.: Antonio Canaletto, Giandomenico Tiepolo, Giambattista Piranesi en Pietro Longhi. Zowel het schilderij van een concert hieronder als de tekening van een toneelvoorstelling in de tuin van Villa Gradenigo creëren met minieme middelen een enorme sfeer.

Een wonderlijke Japanse animatiefilm uit 2006. Gemaakt door Studio 4ºC in Tokio, onder leiding van de Amerikaanse filmregisseur Michel Arias. Een tour de force die toont dat klassieke en digitale technieken, en bovenal een sterk scenario een animatiefilm kunnen voortbrengen die live action in de schaduw stelt. Met prachtige decors, spannende camerabewegingen en sterke karakters. “Tekkonkinkreet” is een woordspeling op de Japanse uitdrukking voor gewapend beton.

In 1968 werd ook in Nederland de surrealistische tv-serie “The Prisoner” van en met Patrick McGoohan uitgezonden. De akteur/regisseur is in januari 2009, op 80-jarige leeftijd overleden. Dit is de cover van de goed verzorgde DVD release uit 2008, “the 40th anniversary edition”. Alle afleveringen in één box. De serie oogt qua vormgeving en toon nu lekker ‘sixties’, maar het krankzinnige en bizarre einde deed McGoohans populariteit geen goed. Bepaalde kijkers waren erg ’teleurgesteld’ om de laatste aflevering, waarvan ze hoopten dat deze veel vragen zou oplossen. De akteur/regisseur moest zelfs noodgedwongen uitwijken naar de USA.
(Vergeefs probeerde de productiestaf technici weg te kapen van de set van “2001, a Space Odyssee”, waaraan in dezelfde Shepperton filmstudio al zo’n drie jaar werd gewerkt. Het “vulgaire” medium televisie maakte echter geen schijn van kans tegenover de cinema met haar onaantastbare status. Er is sindsdien veel veranderd…)